Thomas Henry Huxley, 4 Mayıs 1825 İngiltere’de dünyaya geldi. 1833’te Earling’de, babasının matematik dersleri verdiği okula başladı, ama okul yaşamını yalnızca 2 yıl sürdürdü. 1835’ten sonra kendi kendine Almanca öğrendi. 12 yaşındayken ileri düzeyde jeoloji ve mantık kitapları okuyor, kendi kendine basit bilimsel deneyler yapıyordu.
Huxley, 15 yaşına geldiğinde Londra’nın yoksul mahallelerinde bir pratisyen hekimin yanında çırak olarak çalışmaya başladı. Kısa bir süre sonra Londra’nın merkezinde Charing Cross Hastanesi Tıp Okulu’ndan karşılıksız burs almayı başardı. Zorunlu dersler yerine ilgi duyduklarını izlemesine karşın bir çok ödül kazandı; ilk araştırması öğrenciliği sırasında yayımlandı.
Yirmi bir yaşında bursu kesilince, halen uzmanlık eğitimi yapmakta olduğu halde Güney Denizi’ne bir keşif gezisine çıkan “HMS Rattlesnake” adlı gemide yardımcı cerrah olarak iş buldu. Dört yıl süren gezi boyunca, geminin ilkel koşullarına karşın, mikroskobuyla denizdeki canlıları inceledi. Her limandan İngiltere’ye gönderdiği gözlem sonuçları Royal Society ve Kraliyet Enstitüsü’nün dergilerinde yayımlandı. 1850’de İngiltere’ye döndüğünde, çağının en ünlü biyoloji bilginlerinden biri olmuştu. İngiliz Kraliyet Deniz Kuvvetleri’nin özel izniyle üç yıl etkin görev almadan gezi boyunca topladığı emsallari inceledi. 1852’de Royal Society kullanıcı hesabıne seçildi. Breslau, Edinburgh, Dublin, Cambridge, Würzburg, Oxford, Bologna ve Erlangen’deki üniversitelerden onursal doktorluk dereceleri aldı.
1850’lerde hayvanlarda bireysel davranış, mürekkepbalığı gibi kafadanayaklılar, paleontoloji metotları, bilim ve bilim eğitiminin metotlarıyle ilkeleri, sinirlerin yapısı ve işlevleri, omurgalılarda kafa tasına ilişkin kuramlar gibi konularda birden fazla araştırma yayımladı. 1854’te, Deniz Kuvvetleri’ndeki görevinin başına dönmesi için yapılan çağrıyı, incelemelerinın tümünü yayımlamadığı gerekçesiyle reddedince görevden alındı. O sıralarda Sidney’de tanıştığı Henrietta Anne Heathorn ile evlenebilmek için bir iş bulmaya çalışıyordu. Londra’daki Madencilik Okulu’nda ders vermeyi sürdürdü. Bu okulun önce Fen Öğretmen Okulu, ardından Kraliyet Bilim Yüksekokulu haline gelmesine ön ayak oldu.
Charles Darwin’in Türlerin Kökeni adlı kitabı, 19. yüzyıl ortalarında bilim çevrelerini temelinden sarsmıştı. Genç Huxley, Joseph Dalton Hooker ve Charles Lyell’la birlikte kitabın yayımlanmasından önce Darwin’i destekleyen birkaç bilim adamından biri oldu. Huxley ve Darwin’in bu sürede başlayan dostluğu senelerca sürdü. Evrim kuramı hususunda başlatılan tartışmaların dışında kalmayı yeğlerken, Huxley bu görüşleri açıkça destilave edip heyecanla savunuyordu.
En önemli tartışmalardan biri 1860’ta İngiliz Bilim Geliştirme Derneği’nin Oxford Üniversitesi’nde yaptığı toplantıda başladı. Toplantının bu yeni ve “tehlikeli” kuramı çürütmek için iyi bir fırsat olduğunu düşünen Psikopos Samuel Wilberforce, Huxley’yi aşağılamak maksadıyla ataları içinde hiç maymun olup olmadığını sorunca Huxley, atasının bir maymun olmasını, zeki ve kültürlü, ama bu zekayı bir hayli önemli bilimsel tartışmayı gülünçleştirmek için kullanan bir adam olmasına yeğlediğini dile getirdi. Bu tartışma, Darwin’in kuramının duyulmasını sağladığı gibi, bilimin ilahiyattan bağımsız olarak ele alınmasının başlangıcını simgelemesi yönünden da önem taşıyordu.
Huxley, 1860’larda paleontoloji, taksonomi (özellikle kuşların sınıflandırılması) ve etnoloji üzerine önemli araştırmalar yürüttü. Londra Jeoloji Derneği ile Etnoloji Derneği’nde yöneticilik yaptı; Kraliyet Cerrahlık Okulu’nda Hunter Kürsüsü’nde dersler verdi. Londra’nın güneyinde, çalışan erkekler için açılan İşçi Erkek Yüksekokulu’nda onursal yöneticilik yaptı. Metafizik Derneği’nde etkin biçimde çalıştı. 1870’lerde başlatılan eğitim reformu üzerinde de çalışmaları ve görüşleriyle de önemli etkisi oldu. İngiltere’de 75 yıl boyunca uygulanacak olan ilköğretim sisteminin temelini attı. Ayrıca bir çok yüksek öğretim kurumunun yeniden düzenlenmesinde rol oynadı. Encyclopædia Britannica’nın dokuzuncu baskısına katkıda bulundu. Ders kitapları yazdı, fen dersi öğretmenleri için uygulamalı kurslar açtı. Royal Society ve Londra Üniversitesi’nde yöneticilik yaptı. Baltimore’daki Johns Hopkins Üniversitesi’nin açılışına konuşma yapmak üzere ABD’ye gitti. Buckinghamshire’deki Eton College’nin yöneticisi olduğu sırada, Londra’daki zengin meslek örgütlerinin, teknik eğitimin geliştirilmesi için bağışlarda bulunmasını sağladı.
1878’de Aristoteles’in felsefi görüşlerini Eski Yunanca’dan okumak istediği için bu dili öğrenmeye başladı. Felsefeye olan ilgisi giderek arttı. David Hume, George Berkeley ve René Descartes üzerine yazdıkları şimdilerde bile aydınlatıcı niteliklerini korumaktadır. İlahiyatla da ilgilenen Huxley, kendi düşünsel konumunu da ifade eden agnostik terimini ortaya attı.
1885’te Fen Öğretmen Okulu’ndaki görevinden ayrıldı, fakat bu okulun onursal yöneticiliğini sürdürdü. 1889’da Londra’dan ayrılarak Eastbourne’e yerleşti. Orada, dönemin ileri gelen bilim adamları, ilahiyatçıları ve düşünürleriyle yazışarak tartışmayı yaşamının sonuna değin sürdürdü.
Dünya çapında ün kazanan Huxley, ülkesinden başka Mısır, Rusya, İtalya, Yeni Zelanda, ABD, Avusturya, Belçika gibi birden fazla ülkedeki 53 bilim derneğince çeşitli unvan ve ödüllerle onurlandırıldı. Bilimsel gelişme için etkin biçimde çalışması, düşünce ve uygulama alanlarında ilerlemeye yaptığı katkıyla, dönemin en büyük bilim adamlarından biri olarak görüldüğü gibi kendinden sonraki kuşakları da derinden etkiledi.
Thomas Henry Huxley, 28 Haziran 1895 tarihinde öldü.
