Wole Soyinka Kimdir? Biyografi Sayfası

Wole Soyinka, 13 Temmuz 1934 senesinde Nijerya’nın Abeokuta kentinde bir ilkokul öğretmenin oğlu olarak doğan Oluvole Akinvande Wole Soyinka Afrikalı olmanın tüm detaylarını bünyesinde barındıracak bir çocukluk geçirdi.

Büyüdüğü çevreye hem ebeveyninin Hıristiyan inancı hem de Yoruba kabilesinin mitleri damgasını vurmuştu. İlkokula dört yaşındayken başladı. Liseyi ve Ibadan Koleji’ni bitirdikten sonra 1954’te Londra’ya giderek tiyatro ve edebiyat bilimleri öğrenimi gördü ve 1958’de üniversite tahsilini bitirdi.

Londra Royal Court Theatre’de dramaturg olarak çalışırken geleneğin modern yaşamı yendiğini gösteren ilk tiyatro oyunlarını kaleme almaya başladı. Bataklıkta Yaşayanlar ile köyün en güzel kızına aşık olan iki genç içindeki kavgayı anlattığı Aslan ve Mücevher, 50’li senelerın ikinci yarısında Londra’da sahnelendi.

1960’da Nijerya’ya dönen Soyinka, öte yandan Afrika Dram Sanatları eğitimi aldı öte yandan da edebiyat ve dramaturji öğretmenliği yaptı. Aynı yıl Nijerya’nın bağımsızlık gününde sahnelenmek bir oyun yazması istendi. Soyinka da Ormanların Dansı adlı oyunu yazdı. Lakin oyunu övgü dolu olmak bir yana kusurları alaylı, taşlamalı bir biçimde gösterdiği ve iktidarın kötüye kullanılmasından sakınılması gerektiğini hususunda ikazlarda olduğu için, siparişi verenlerce pek beğenilmedi. Oyununun ilgi toplamaması üzerine kendi tiyatrosunu kurmaya karar veren yazar, 1960’da Maskeler (The Masks) adını verdiği topluluğuyla kendi yazdığı oyunları sahneledi. Wole Soyinka yöneticisi, rejisörü ve oyuncusu olduğu bu toplulukla turnelere çıktı.

Daha sonraki senelerda geleneksek Afrika konularını modern Avrupa tiyatrosuyla bağdaştırarak absürt tiyatroya merak salan yazar, Güçlü Nesil adlı oyununda değersiz bir dünya çapında geleneklerin ve toplumsal sorumlulukların önemini anlattı. İlk kez 1965 yılda sahnelenen Yol adlı felsefi oyununda Soyinka, anlamsız olarak algılanan bir yaşam karşısında ölümün önemini sorgulamaktadır. Yine aynı yıl yazdığı Kongi’nin Hasadı’nda sömürge hükümetlerinin yerini almış olan yeni Afrika iktidar sahiplerinin despotluğunu ve megalomanisini ele aldı. Yayına girdiği 1965 tarihine kadar Afrikalı bir yazar aracılığıyla yazılan en geniş kapsamlı bir anlatım yapıtı olan ilk romanı Yorumcular, strüktür özellikler barındırması, dil ve ifade hususunda güç bilinmesi sebebiyle James Joyce’un yapıtlarıyla karşı karşıya geldirıldı. Yorumcular’ın odak noktasını kulüplerde veya barlarda bir araya gelip sarhoş olan Nijeryalı aydınların kendi aralarında geçen konuşmaları oluşturmaktadır. Nijerya’nın Doğu bölgesi Biafra 1967’de bağımsızlığını ilan etti. Hükümet birlikleri Biafra’daki gelişmeyi ayrılıkçı olarak nitelendirerek onlara karşı cephe aldı. Solinka ülkesindeki bu gelişmenin kansız bir biçimde halledilmesi ve ateşin kesilmesi için çaba harcadı. Bunun bunun yanında sesini duyurabileceği bir radyo istasyonunu işgal etti. Lakin hükümet birlikleri Wole Solinka’nın bu eylemine bi hayli sert yanıt verdi. Yazar tutuklanıp 22 ay hücre hapsine mahkum edildi. İdanre ve Diğer Şiirler, Hapishaneden Şiirler o senelerın ürünü olup yaşadığı tecrübeleri Adam Öldü adını verdiği çalışmasında anlattı.

Savaş bittikten sonra, 1971’de iç savaşta bireylerin katı yürekliliğini ve açgözlülüğünü konu alan Deliler ve Uzmanlar adlı son derece sert taşlamalarla dolu dramı yayınlandı. Aynı yıl ülkesini terk etmek ve İngiltere’ye sürgün gitmek zorunda kalan Wole Soyinka, metafizik ve dinsel öğeler içeren Türbede/Kabirde Bir Mekik adlı şiir kitabı ile Aykırılık Mevsimi romanını paylaşımı yaptı. Aykırılık Mevsimi’nde Orpheus ve Eurydike efsanesini Yoruba klanından bir devrimcinin öyküsüyle birleştirerek Nijerya’nın toplumsal koşullarını eleştirdi. Yine 1973 senesinde The Bacchae of Euripides’ın prömiyeri yapıldı. Brecht’in Üç Kuruşluk Opera’sından uyarladığı Opera Wonyosi’de olduğu gibi The Bacchae of Euripides’te de Avrupa’dan aldığı bir konuyu Afrika tiyatrosuna uyguladı.

Ölüm ve Kralın Atlısı’nda yeniden Afrika’nın geleneklerinden ve Avrupa’nın modernizminden kaynaklanan poblemleri işleyen yazar, ikinci otobiyografisi Ake, Çocukluk Yılları çıktıktan beş yıl sonra 1986’da Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan ilk Afrikalı olarak tarihe geçti. Nijerya hükümetini eleştiren yazılarına sürdüği için her geçen gün çalışma koşulları biraz daha zorlaşan yazar, 1994’te bir kurbağanın bakış yönünden Afrikalı bir köyün 30’lu ve 40’lı senelerdaki halini anlattığı Isara’yı yazdı.

Afrika edebiyatının 20. yüzyıldaki en önemli kalemi olan Wole Soyinka, 1994 senesinde Nijerya’yı gizlice terk ederek Paris’e yerleşti. Afrika toplumunun izlenimini serimler. 1997 senesinde, kurucularından biri olduğu Uluslararası Yazarlar Parlamentosu’nun başkanı oldu. Günümüzde kendini, tehdit altındaki yazarlar için tüm dünya çapında barınak sağlamaya adamıştır.

Wole Soyinka Eserleri – Kitapları