Pergeli Apollonius (Bergamalı Apollonius) (MÖ 262-MÖ 190), Yunan matematikçi ve astronom. Zamanında çok bilinmeyen, fakat 1600 senelerında değeri anlaşılan Yunan matematikçilerinden biri Pergeli Apollonius’tur.
Eski devirlerin en büyük matematikçilerinden biridir. MÖ 267 yahut 262 senelerında, Pamfiye adı verilen Teke sancağının Perge kentinde dünyaya gelmiştir. Mısır’ın İskenderiye kentine giderek, Öklid’ten sonra gelen matematikçilerden dersler alarak kendini yetiştirmiştir. Bir aralık Bergama’ya giderek orada kalmış, burada matematikçi Ödemus ve eski Bergama hükümdarı Atal ile ilmi ilişkilerde bulunmuştur.
Matematikçi Pappus, Apollonius’un, bencil, üne düşkün, kibirli ve gururlu birisi olduğunu yazmaktadır. Apollonius’un yaptığı çalışmalar ve buluşları onun bu zayıf taraflarını örtecek kadar kuvvetlidir. Çarpmaya ait bir çok buluşu mevcuttur. Tümü geometriye ait olan yedi sekiz kitabı mevcuttur. Konklere ait buluşları onu şöhretin zirvesine çıkarmıştır. Birçok eserinin kaybolmasına karşın, bazı yapıtları Pappus aracılığıyla yeniden görülmektedirılmıştır.
Öklid geometrisini benimseyerek onu daha ileri düzeylere götürmüştür. Teorik ve sentetik geometrici olarak, 19. yüzyıldaki Steiner’e kadar Apollonius’un bir eşine daha rastlanamaz. Konikler adı altında bugün bildiğimiz elips, çember, hiperbol ve parabol kesişimlerine ait problemlerin birçoğu Apollonius aracılığıyla bulunmuştur. Konikler her ne kadar Apollonius’tan 150 yıl kadar önce üzerinde çalışılmışsa da, Apollonius kendisinden önceki çalışmaları ve kendi öz buluşlarını sekiz kitapta toplamıştır. Bunların çoğu onun çalışmaları ile ilerlemiştir. 7 tane de yeni araştırması mevcuttur. Bu incelemelerin bazıları Arapça’dan çevirmedir. Yine, analitik geometri detaylarının aşağı yukarı tümünü Apollonius’a borçluyuz.
Dairesel tabanlı ve tepesinin her iki aracılığıyla sonsuza kadar uzatılmış bir koni bir düzlemle kesilirse, düzlemle koni yüzeyinin kesişimi olan eğri, doğru, çember, hiperbol, elips yahut parabol bulunacağını ilk kez Apollonius göstermiştir. Merminin yörünge denkleminin bir parabol bulunacağı yine Apollonius aracılığıyla bulunmuştur. Ayrıca, astronomide önemli buluşları mevcuttur.
Elips, hiperbol ve parabol, Platon aracılığıyla mekanik eğriler olarak adlandırılmıştır. Bu eğriler, yalnız cetvel ve pergel yardımıyla çizilemezler. Buna karşın, pergel ve cetvel yardımıyla, bu eğrilerin istediğimiz sayıda noktalarını elde edebiliriz. Apollonius ve konikler üzerine çalışma yapanların diğer bir hizmeti de, Kepler ve Kopernik’in Güneş ve gezegenlerin yörüngelerini hesaplamasında kullanmasıdır. Eğer bu geometriciler olmasaydı, Newton çekim kanununu belki de hiç bulamayacaktı. Yani, Kepler’in gezegenlerin yörüngeleri ile ilgiliki ince ve ustalıklı kullandığı hesaplamaları, Newton’un çekim yasasına ortam hazırlamıştır. Pergel ve cetvel yardımıyla üç çembere teğet çizme, Apollonius problemi olarak bilinir. Yine, sabit iki noktaya olan uzaklıkları oranı sabit olan noktaların geometrik yeri, bu sabit noktaları birleştiren doğru parçasını, verilen orana göre içten ve dıştan bölen noktalar içindeki mesafesi çap kabul eden bir çemberdir.
