Bülent Ecevit Kimdir? Biyografi Sayfası

Süleyman Demirel’in başkanlığındaki Adalet Partisi’nin (AP) kazandığı 1965 genel seçimlerinde yeniden Zonguldak’tan yeniden milletvekili seçildi. Bülent Ecevit bu tarihten sonra muhalefete geri dönen CHP’nin içinde Ortanın Solu görüşünün öncülüğünü yapmaya başladı. Aynı zamanda parti içinde Ortanın Solu’na karşı çıkan bir klik yaşandı. 18 Ekim 1966’da toplanan XVIII. Kurultay’da 43 yıllık CHP’nin genel sekreterliğine halen 41 yaşındaki Bülent Ecevit seçildi. CHP tarihinde ilk defa bir genel sekreter ilçelerden köylere bütün CHP örgütlerini sıra sıra gezerek partililer ve delegelerle tanıştı. Bülent Ecevit çalışkanlığı, hitabet gücü ve parti içinde demokratik sol duruşuyla giderek sivrildi. Ortanın Solu partinin temel ilkesi olarak kabul edildi. Ecevit, Ortanın Solu hareketiyle CHP’nin aşırı sola bir duvar çektiğini, AP’nin de aşırı sağa karşı bir duvar çekerse demokrasinin sürekli olarak yaşama olanağı bulacağını savundu.

1967’de “Ortanın Solu” politikasına karşı çıkan Turhan Feyzioğlu ile Ecevit içinde çatışma giderek tırmandı. Genel başkan İnönü Ecevit’i desteklerken meclis grubu Feyzioğlu’nu tutuyordu. 28 Nisan 1967 tarihinde tertip edilen 4. Olağanüstü Kurultay’dan sonra Feyzioğlu öncülüğündeki 47 milletvekili ve senatör partiden ayrılarak Güven Partisi’ni kurdu. Kemal Satır öncülüğündeki bir grup ise parti içinde kalarak Ortanın Solu politikasına karşı mücadeleyi sürdürdü. Genel sekreter Ecevit köyleri kalkındırma planını açıkladı. “Toprak işleyenin, su kullananındır” sloganını ortaya attı (11 Ağustos 1969).

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 12 Mart 1971 muhtırasından sonra, CHP’nin tutumu hususunda parti içinde önemli görüş ayrılıkları belirdi. İsmet İnönü, müdahaleye açıkça karşı çıkılmasını onaylamıyordu, Ecevit ise 12 Mart muhtırasının CHP içindeki “Ortanın Solu” hareketine karşı verildiğini söyeleyerek, partisinin askeri yönetimce oluşturulan hükümete katkıda bulunmasına karşı çıktı ve genel sekreterlikten istifa etti (21 Mart 1971). Ecevit ile yoğun bir mücadeleye giren İnönü, 4 Mayıs 1972’de toplanan 5. Olağanüstü Kurultay’da, “Ya Ben, Ya Bülent” kelimeleriyle siyasetinin partisince onaylanmaması durumunda istifa edeceğini açıkladı. Kurultay’da parti meclisi için yapılan güven oylamasında Ecevit yanlılarının 507’ye karşılık 709 oy ile güvenoyu alması üzerine, 8 Mayıs 1972’de istifa eden İsmet İnönü’nün yerine 14 Mayıs 1972 tarihinde genel başkanlığa seçildi. Böylelikle İsmet İnönü Türk siyasal yaşamında parti içi mücadele neticesinde değişen ilk genel başkan oldu. Kurultayın sonrasında Kemal Satır ve grubu partiden ayrılarak önce Cumhuriyetçi Parti’yi kurdu, kısa süre sonra da Milli Güven Partisi’yle birleşerek Cumhuriyetçi Güven Partisi’ne (CGP) katıldı.

Bülent Ecevit’in CHP Genel Başkanlığı Dönemi

CHP Ecevit öncülüğünde girdiği ilk genel seçim olan 14 Ekim 1973 genel seçimlerinde yüzde 33,3’lük oy oranıyla 185 milletvekili çıkardı. CHP’nin oy oranı bir önceki seçime göre yüzde 5.9 arttı; partinin oy oranı kırsal alanda gerilerken kentlerde adeta patladı. Lakin Bülent Ecevit’in başkanlığındaki CHP en fazla oyu almasına rağmen çoğunluğu kazanamadı. 26 Ocak 1974 tarihinde Millî Selamet Partisi (MSP) ile kurduğu koalisyon hükümetinde ilk defa başbakanlık görevini aldı. Ecevit hükümeti’nin en önemli uygulamalarından biri, Haziran 1971’de ABD’nin baskısıyla yagizli tutulan haşhaş ekimini 1 Temmuz 1974 tarihinde serbest bırakmasıydı.

Bunun yanı sıra ilk kez 1970 senesinde CHP gençlik kollarının gerçekleştirdiği bir forumda kullanılan “demokratik sol” kavramı, 28 Haziran 1974 tarihinde toplanan CHP tüzük kurultayında parti tüzüğünün ilkeleri arasına alındı. Bülent Ecevit bu ilkeyi, ülkenin nesnel koşullarına dayanan, dogmaya ve özentiye kapılmayan yerli bir sol düşünce akımı olarak niteledi.

Temmuz 1974’te Bülent Ecevit başbakanken, Yunanistan’daki askeri cuntanın desteklediği EOKA yanlısı Rumlar Kıbrıs’ta Makarios’a karşı darbe yaptı. Darbe sebebiyle Ada’da yaşayan Türkler’in hayatlarının tehlikeye girmesi üzerine ordu alarma geçirildi. Londra’ya giden Ecevit, Türkiye gibi Kıbrıs anlaşmalarına garantör devlet olarak imza koymuş Britanya hükümetinin yetkilileriyle görüştüyse de Kıbrıs’taki oldu bitti durumuna karşı bir ortak çözüm bulunamadı. Ecevit’in başında olduğu hükümet, adadaki Türkleri korumak için askerî müdahale kararı aldı.

20 Temmuz’da başlayan Kıbrıs Barış Harekatı’nı, 14 Ağustos’ta II. Barış Harekatı izledi. Kıbrıs Harekâtı’ndan sonra Ecevit, Kıbrıs fatihi olarak anılmaya başladı.

Harekatın başarıya ulaşması ve büyük kamuoyu desteğine rağmen, koalisyon hükümeti içindeki çelişkiler, siyasal mahkumların da genel af kapsamına alınması ve Kıbrıs hususundaki anlaşmazlığın da etkisiyle git gide büyüdü. Sadece 10 ay süren bu koalisyon hükümeti 18 Eylül 1974 tarihinde istifa etti. Bu hükümet’in dağılması üzerine Süleyman Demirel’in başbakan olarak görev yaptığı AP-MSP-MHP-CGP partilerinden bir araya gelen I. Millî Cephe Hükümetikuruldu.

Muhalefete geri dönen Bülent Ecevit 1977 genel seçimleri öncesinde seçim kampanyası için gittiği İzmir Çiğli Havalimanı’nda 29 Mayıs 1977 cumartesi günü kontrgerilla aracılığıyla düzenlendiği söylenen suikast girişiminden sağ kurtuldu. Bir polisin silahından çıkan kurşun Ecevit’in hemen yanı başındaki Mehmet İsvan’ın bacağına saplandı. 3 Haziran 1977 tarihinde de CHP’nin Taksim Meydanı’nda gerçekleştirdiği miting öncesi Başbakan Süleyman Demirel, Ecevit’e telefon ederek kendisine karşı suikast girişiminde bulunulacağı yönünde uyardı. Ecevit, bu mektuba, “Bu koşullarda hiç kimseden yarınki mitingimize gelmesini isteyemem. Lakin eşim ve ben yarın miting saatinde Taksim meydanında bulunacağız” şeklinde yanıt verdi. CHP’nin tarihindeki en görkemli mitinglerden birisi olan Taksim Mitinginde bir suikast girişimi olmadı.

İki sonra yapılan genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi oyunu yüzde 41,4’e çıkarmayı başardı. Bu oy oranı Türkiye Cumhuriyeti tarihinde sol görüşlü bir partinin çok partili siyasal yaşamda kazandığı en yüksek oy oranı olarak tarihe geçti.

Ecevit oy oranını yükseltmekla birlikte o zamanki seçim sistemine (nisbi seçim sistemi) göre çoğunluğu kazanamadığı için bir azınlık hükümeti kurmaya karar verdi. Bu azınlık hükümetinin güven oyu alamaması sebebiyle tekrar Süleyman Demirel’in başbakanlığında II. Millî Cephe hükümeti (AP-MSP-MHP) kuruldu. Ecevit, “Kumar borcu olmayan 11 milletvekili arıyorum” sözüyle AP’den ayrılan 11 milletvekiline (Güneş Motel Olayı) ek olarak Demokratik Partive Cumhuriyetçi Güven Partisi’nin de desteğiyle II. Milliyetçi Hükümeti’ni devirip, 5 Ocak 1978 tarihinde yeni bir hükümet kurarak tekrar başbakan oldu.

Lakin Ecevit seçim propagandası sırasında ve muhalefet önderi olarak ileri sürdüği düzen değişikliğini, vaadlerini gerçekleştiremedi. Daha da hızlanan terör, etnik ve dinsel kışkırtmalarla Malatya ve Maraş gibi kentlerde katliam boyutlarına ulaştı. Enflasyon hızı da yüzde 100’ü geçti, grevler yayıldı. TÜSİAD gazetelere tam sayfa eleştiri ilanları vererek hükümetin istifasını istedi. Bunlara ek olarak AP’den gelen ve bakan yapılan 11 milletvekilinin (Tuncay Mataracı, Hilmi İşgüzar, Orhan Alp, Oğuz Atalay, Mete Tan, Güneş Öngüt, Mustafa Kılıç, Şerafettin Elçi, Ahmet Karaaslan, Enver Akova, Ali Rıza Septioğlu) desteğini kazanmak için verdiği tavizler ve haklarında çıkan yolsuzluk söylentileri, Ecevit’e zarar verdi.

14 Ekim 1979’da yapılan ara seçimlerde başarısızlığa uğrayan Ecevit görevden çekildi ve Süleyman Demirel 25 Kasım 1979 tarihinde MSP ve MHP’nin desteğiyle bir azınlık hükümeti kurdu.

12 Eylül Darbesi ve Bülent Ecevit’in Siyasi Yasaklı Olduğu Dönem

Bülent Ecevit, Kasım 1985 senesinde Sosyal Demokrasi Partisi ve Halkçı Parti’nin Sosyal demokrat Halkçı Parti adı altında birleşmelerine rağmen birleşme isteklerine karşı geldiği ve sol oyları böldüğü gerekçesiyle “bir bölen” olarak anılmaya başladı.

Yine bu sürede kamuoyunda aile partisi görüntüsü giderek yerleşen DSP’de bazı muhalif sesler parti içinde demokrasi olmadığından yakınmaya başladı. 14 Haziran 1987 tarihinde Rahşan Ecevit’e muhalif olan grubun gerçekleştirdiği 2. Kurucular Kurulu toplantısında muhalif harekete önderlik eden Celal Kürkoğlu, partiden ihraç edildiği gösterilen kurucu üyelerin katıldığı toplantıda, “Genel Başkan” ilan edildi. Bu zamanda muhalifler ve parti yönetimi karşılıklı suç açıklamalarında bulunuldu, parti içi tartışmalar, açılan davalarla mahkemelere taşındı. Yaklaşık üç ay süreyle “Genel Başkanlık” iddiasında bulunan Celal Kürkoğlu 14 Eylül 1987 tarihinde 15 arkadaşıyla birlikte SHP’ye katıldı.

1987 senesinde yapılan referandumla eski siyasi önderlerin siyaset yasağı kaldırılınca Bülent Ecevit DSP’nin başına geçti. Aynı yılın kasım ayında yapılan genel seçimlerde DSP yüzde 10’luk seçim barajını aşamayarak milletvekili çıkaramaması üzerine Ecevit ilk kongrede parti genel başkanlığından ve aktif siyasetten ayrılacağını açıkladı. Lakin 1989 senesinin başlarında siyasete dönen Ecevit, partililer aracılığıyla önderliğe yeniden getirildi.

20 Ekim 1991 tarihinde ki seçimlerde ulusal birliğin ve laikliğin muhafaza edilmesi gerektiğini vurgulayan Bülent Ecevit, Türkiye’nin önder ülke durumuna gelmesini gerektiğini savundu. Sosyal demokrat Halkçı Parti’nin (SHP) partisine karşı yürüttüğü “sosyal demokrat oyları bölmeyin” kampanyasına karşı, SHP’nin aday listelerinde Halkın Emek Partisi (HEP) üyelerine yer vermesini eleştirdi; SHP’nin “bölücülerle” işbirliği yaptığını ileri sürdü. İktidara geldiklerinde üretici, tüketici ve satıcıdan bir araya gelen kuvvetli bir kooperatif düzen kuracaklarını açıkladı. Zonguldak’tan milletvekili seçilerek partisinden 6 milletvekiliyle birlikte TBMM’ye girdi. CHP’nin yeniden açılması gündeme gelince CHP kurultayının DSP’ye katılma kararı almasını önerdi. 9 Eylül 1992’de toplanan CHP kurultayına çağrıldığı halde katılmadı.

DSP’nin oyları 24 Aralık 1995 tarihinde yapılan erken genel seçimde yüzde 14,64’e, milletvekili sayısı 76’ya yükseldi ve DSP solun en büyük partisi konumuna geldi. Ecevit, 30 Haziran 1997 tarihinde ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz başkanlığında kurulan ANASOL-D koalisyonunda Başbakan Yardımcısı olarak görev aldı. 25 Kasım 1998’de koalisyon hükümetinin gensoruyla düşürülmesinin sonrasında, Bülent Ecevit, 11 Ocak 1999’da CHP dışındaki partilerin desteğiyle DSP azınlık hükümetini kurarak, hemen hemen 20 yıl aradan sonra, 4. kez başbakan oldu. Ecevit’in azınlık hükümetinin iktidarda olduğu sırada PKK Terör örgütü önderi Abdullah Öcalan’ın Kenya’da yakalanarak Türkiye’ye getirilmesiyle (15 Şubat 1999) Ecevit, 1970’lerden sonra yeniden patlama yaptı. DSP, 18 Nisan 1999’da yapılan seçimlerden yüzde 22,19 oy oranıyla birinci parti olarak çıktı.

Seçimlerden sonra hükümeti kurmakla görevlendirilen Bülent Ecevit, 28 Mayıs 1999’da kurulan DSP-MHP-ANAP koalisyonunda yeniden başbakanlık koltuğuna oturdu.

2000 senesindeki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde üniversite mezunu olmaması sebebiyle Cumhurbaşkanlığı’na aday olamadı. Koalisyon partilerinin bu hükmü değiştirme teklifini ve kendisine cumhurbaşkanlığı teklifi getirmesini ise teşekkür ederek reddetti.

Süleyman Demirel’in sonrasında Cumhurbaşkanı olan Ahmet Necdet Sezer ile Bülent Ecevit Hükümeti içinde farklı zamanlarda bazı yasaların iade edilmesi sebebiyle gerginlik yaşandı. Bu gerginlik 19 Şubat 2001 tarihinde yapılan Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısında doruğa ulaştı. Cumhurbaşkanı Sezer ile yaşadığı tartışma sebebiyle Başbakan Ecevit, MGK toplantısını terk etti. Yaşanan bu kriz ekonomide zor günlerin başlangıcı oldu.

Sağlık poblemleriyla alakalı söylentiler çıkan Bülent Ecevit, 4 Mayıs 2002’de rahatsızlanarak Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi’ne kaldırıldı. Tedavisi sırasında durumu git gide kötüleşince eşi Rahşan Ecevit aracılığıyla hastaneden çıkartılarak evine geri getirildi. Bir süre evinde dinlenen Bülent Ecevit 17 Mayıs’ta yeniden hastanede tedavi altına alındı ve 11 gün burada kaldı.

Ecevit’in rahatsızlığı sırasında hükümete yönelik tartışmalar ve erken seçim istekleri de siyasi gündeme damgasını vurdu. Bu tartışmalar parti içine de yansıdı. Kendilerini “Dokuzlar” olarak adlandıran DSP’li 9 milletvekili, 25 Haziran’da bir bildiri yayınlayarak, “Ecevitler öncülüğünde Ecevitsiz yaşama geçilmesini” istediler. Ecevit’e en yakın isimlerden birisi olan Başbakan yardımcısı Hüsamettin Özkan’ın 8 Temmuz 2002 tarihinde görevinden ve partiden istifasını yeni istifalar izledi. İstifalarla koalisyon hükümeti TBMM’deki sayısal desteğini yitirdi. Bu gelişmeler üzerine 31 Temmuz 2002’de erken seçim kararı alındı. 3 Kasım 2002’de yapılan erken genel seçimlerde DSP barajı aşamadı ve TBMM dışı kaldı.

Genel başkanlıktan ayrılma kararını, 3 Kasım seçimlerinden önce olduğu gibi, seçimlerden sonra da farklı zamanlarda dile getiren Bülent Ecevit, 22 Mayıs 2004 tarihinde gerçekleştirdiği basın toplantısıyla halefini ilan etti ve görevi Genel Başkan Yardımcısı Zeki Sezer’e devretmek isteğini dile getirdi. 24 Temmuz 2004 tarihinde yapılan 6. Olağan Kurultay ile aktif siyaseti bıraktı.

Bülent Ecevit’in Ölümü

Ecevit’in Devlet Mezarlığı’na gömülebilmesi için, ölümünün hemen sonrasında 9 Kasım’da yapılan bir kanun değişikliğiyle bu mezarlıklara başbakanların da gömülmesi sağlandı. 11 Kasım 2006’da yapılan cenaze merasimine eşi nadir görülen bir kalabalık katıldı. Yurdun dört bir yanından ve başta Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olmak üzere birden fazla ülkeden insan Ecevit’e son borçlarını ödemek ve onu sonsuzluğa uğurlamak için başkente akın etti. Cenaze merasimine beş cumhurbaşkanı ve siyasetçiler de katıldı. Kocatepe Camii’nde kılınan cenaze namazının sonrasında Devlet Mezarlığı’na doğru yola çıkan Ecevit’in naaşına halk gözyaşları ve çiçeklerle eşlik etti. Bu uzun yol boyunca eşi Rahşan Ecevit bir an olsun cenaze arabasının arkasından ayrılmadı. 11 Kasım 2006 günü Devlet Mezarlığı’na defnedilen Ecevit için anıt mezar yapılması gündemdedir.