Cemal Süreya, 1931 senesinde o zamanlar Erzincan’a şimdi ise Tunceli’ye bağlı olan Pülümür beldesinde dünyaya geldi. Esasen, Kürt ve Zaza asıllıdır. Babası Hüseyin, annesi Gülbeyaz’dır. Çocukluğunun ilk senelerını Erzincan şehrinde geçirdi.
1938’de Dersim İsyanı sonrasında ailesi Bilecik’e sürgün edildi. Bilecik’te ilkokula başladı ve İstanbul Beyoğlu’nda bitirdi. Haydarpaşa Lisesi’nden mezun olup Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi maliye ve iktisat bölümü’nü bitirdi.
Maliye Bakanlığı’nda müfettiş yardımcılığı ve müfettişlik, darphane müdürlüğü, Kültür Bakanlığı’nda kültür yayınları danışma kurulu kullanıcı hesabı, Orta Doğu İktisat Bankası yönetim kurulu kullanıcı hesabı ve 25 yılı aşkın Türk Dil Kurumu kullanıcı hesabı görevlerinde bulunmuştur. Yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük, çevirmenlik yaptı.
Cemal Süreya, Ağustos 1960’tan bu yana yalnızca dört sayı çıkarabildiği Papirüs dergisini Haziran 1966- Mayıs 1970 arası 47, 1980-1981 arası iki sayı daha çıkardı. Pazar Postası, Yeditepe, Oluşum, Türkiye Yazıları, Politika, Yeni Ulus, Aydınlık, Saçak, Yazko Somut, 2000’e doğru gibi yayın organlarında şiir ve yazılarını yayımladı.
İkinci yeni hareketinin ileri gelen şair ve kuramcılarından sayılan Cemal Süreya’nın ilk şiiri “Şarkısı Beyaz” Mülkiye dergisinin 8 Ocak 1953 tarihli sayısında yayımlanmıştır. Geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirinde en güzel kullanan şairlerden birisiydi. Kendine özgü söyleyiş şekili ve enteresan buluşlarıyla, zengin birikimi ile, hassas, çarpıcı, yoğun, diri imgeleriyle ikinci yeni şiirinin en başarılı emsallarini vermiştir. Ölümünden sonra adına bir şiir ödülü kondu. 1997’de de Cemal Süreya arşivi yayımlandı.
Cemal Süreya, 38 sürgününü bir şiirinde şöyle anlatıyordu: ”Bizi kamyona doldurdular, Tüfekli iki erin nezaretinde, Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular, Günlerce yolculuktan sonra bir köye attılar, Tarih öncesi köpekler havlıyordu.”
Ülkü Tamer onun için şu dizeleri yazmıştır: ”Tanrı Bin birinci gece şairi yarattı, Bin ikinci gece cemal’i, Bin üçüncü gece şiir okudu tanrı, Başa döndü sonra, Kadını yeniden yarattı.”
Cemal Süreya’nın üvey kızı Gonca Uslu’nun aktardığına göre iddiaya girmeyi çok seven şair arkadaşıyla bir telefon numarası üzerine iddiaya girmiş, kaybederse soyadındaki “y” harfinden birini sildireceğini söylemiş. İddiayı kaybetmiş ve Süreyya olan soyadını Süreya olarak değiştirmiş”Süreya” soyadı ilk kez 1956 senesinde yayımlanan “Elma” şiirinde görüldü.
Cemal Süreya Eserleri
1958 Üvercinka (şiir)
1966 Mülkiyeli Şairler (derleme)
1967 Yüz Aşk Şiiri (derleme)
1973 Beni Öp Sonra Doğur Beni (şiir)
1981 999 Gün/ Üstü Kalsın (günce)
1984 Sevda Sözleri (şiir)
1988 Güz Bitigi (şiir)
1988 Sıcak Nal (şiir)
1990 Onüç Günün Mektupları (mektup)
1990-1995 Sevda Sözleri (tüm şiirleri)
1993 Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (çocuk kitabı)
1997 Güvercin Curnatası (söyleşi)
Korkarak Vinç (şiir)
Deneme ve Eleştirileri
1976 Şapkam Dolu Çiçekle
1992 99 Yüz
1992 Uzat Saçlarını Frigya
1992 Folklor Şiire Düşman
1992 Aydınlık Yazıları/ Paçal
1992 Oluşum’da Cemal Süreya
1992 Papirüs’ten Başyazılar
2000 Toplu Yazılar I
20005 Toplu Yazılar II
