Farabi, 870 senesinde Kazakistan’ın Farab şehrinde dünyaya geldi. Felsefenin Müslümanlar içinde tanınmasında ve benimsenmesinde büyük görevler yapmış olan Türk filozoflarının ve siyaset bilimcilerinden Farabi’nin, fizik hususunda dikkatleri çeken en önemli çalışması, Boşluk Üzerine adını verdiği makalesidir.
Farabi’nin bu yapıtı incelendiğinde, diğer Aristotelesçiler gibi, boşluğu kabul etmediği anlaşılmaktadır.
Fârâbî’ye göre, eğer bir tas, içi su dolu olan bir kaba, ağzı aşağıya gelecek biçimde batırılacak olursa, tasın içine hiç su girmediği görülür; çünkü hava bir cisimdir ve kabın tamamını doldurduğundan suyun içeri girmesini engellemektedir.
Buna karşılık eğer, bir şişe ağzından bir miktar hava emildikten sonra suya batırılacak olursa, suyun şişenin içinde yükseldiği görülür. Öyleyse doğada boşluk yoktur.
Lakin, Fârâbî’ye göre ikinci deneyde, suyun şişe içinde yukarıya doğru artmasıni Aristoteles fiziği ile açıklamak olanaklı değildir. Çünkü Aristoteles suyun hareketinin doğal yerine doğru, yani aşağıya doğru olması gerektiğini söylemiştir.
Boşluk da olanaksız olduğuna göre, bu olgu nasıl açıklanacaktır? Bu durumda Aristoteles fiziğinin yetersizliğine dikkat çeken Farabi, hem boşluğun varlığını kabul etmeyen ve hem de bu olguyu açıklayabilen yeni bir varsayım oluşturmaya çalışmıştır. Bunun için iki ilke kabul eder:
1. Hava esnektir ve olduğu mekanın tamamını doldurur; yani bir kapta bulunan havanın yarısını tahliye edersek, geriye kalan hava yine kabın her tarafını dolduracaktır. Bunun için kapta hiç bir zaman boşluk oluşmaz.
2. Hava ve su içinde bir komşuluk ilişkisi mevcuttur ve nerede hava biterse orada su başlar.
Farabi, işte bu iki ilkenin ışığı altında, suyun şişenin içinde artmasınin, boşluğu doldurmak istemesi sebebiyle değil, kap içindeki havanın doğal hacmine dönmesi sırasında, hava ile su içindeki komşuluk ilişkisi yüzünden, suyu da bununla birlikte götürmesi sebebiyle oluştuğunu bildirmektedir.
Yapmış olduğu bu açıklama ile Farabi, Aristoteles fiziğini eleştirerek düzeltmeye çalışmıştır. Lakin açıklama yetersizdir; çünkü havanın neden doğal hacmine döndüğü hususunda suskun kalmıştır.
Bunun yanında, Farabi’nin bu açıklaması, sonradan Batı’da Roger Bacon aracılığıyla doğadaki bütün nesneler birbirinin devamıdır ve doğa boşluktan sakınır şekiline dönüştürülerek genelleştirilecektir.
Farabi, 950 senesinde Şam’da öldü.
