Hoca Dehhani, Divan şiirinin ilk temsilcilerinden sayılır. Din dışı konularda aşk ve şarap şiirleri yazmıştır. Şiirlerinde Öz ve anlam sanatlarına, benzetmelere çokça yer vermiştir. Ustalıkla yazılmış, güzel gazel ve kasideleri mevcuttur.
Hoca Dehhani’nin yaşamı ile ilgili ayrıntılı ve kesin bir bilgi yoktur. Horasan Türkmenlerinden olduğu bilinmektedir.
III. Alaeddin Keykubad zamanında (1298-1301) Konya’ya gelen Dehhani, Keykubad”ın emriyle 20 bin beyitten yaşanan Farsça bir Selçuklu Şehnamesi kaleme almıştır. Gazel ve kasidelerinde 4 farklı aruz kalıbı kullanması yönüyle başarılı görülse de bazı imgeleri çok sık tekrarlaması olumsuz bir izlenim bırakmıştır. Divan edebiyatı şairleri içinde ilk din dışı konular işleyen kişidir. Şiirlerini Eski Anadolu Türkçesi’yle yazdı. Elimize 6 gazeli ve 1 kasidesi ulaştı.
Gazel
Aceb bu derdümün dermânı yok mu
Yâ bu sabr itmegün oranı yok mu
Yanaram mumlayın başdan ayağa
Nedür bu yanmağun payanı yok mu
Güler düşmen benüm ağladuğuma
Aceb şol kâfirün imânı yok mu
Delüpdür cigerümi gamzen oku
Ara yürekde gör peykânı yok mu
Su gibi kanumı toprağa kardun
Ne sanursın garîbin kanı yok mu
Cemâl-i hüsnüne mağrur olursın
Kemâl-i hüsnünün noksânı yok mu
Begüm Dehhâni’ye ölmezden öndin
Tapuna irmegün imkânı yok mu
Gazel 2
Zihî [ne güzel] devlet [mutluluk] ki gözlerüm yüzünden oldı nûrânî [aydınlık] Visâlün [kavuşman] lutf idüp savdı başumdan girü hicranı [ayrılığı]
Severem seni can bigi [gibi] hatâ didüm maâzallah
Ne mikdârı ola canun ki benzedem sana cânı
Yüce boyun kılur bende [kul eder] çemende serv-i âzâdı [uzun serviyi] Yüzün mihri [güneşi] eder tâban [aydınlık] felekde [gökte] mâh-ı tâbânı [göz alıcı ay’ı]
Eğer emseyidi senün leb-i la’lünden [kırmızı dudağından] İskender
Niderdi isteyüp bunca cihanda âb-ı hayvânı [can suyunu, abıyaşamı]
Eğerçi cem’e [sohbet toplantısına] şem’ [mum] isen beğüm her cem’ içinde
Perîşan kılma saçunı esirge ben perîşânı
Bugün çün hüsn [güzellik] devrânı senündür eyü ad ile
Süregör devr-i hüsnüni ki geçer hüsn devrânı
Cemâlün [güzel yüzün] iy büt-i Çînî [Çin putu] cihânı dutdı ser-tâ-ser [baştan başa] Nite kim Rûm ilin [Anadolu’yu] şi’riyle bugün dutdı Dehhânî
