İdil Biret, 21 Kasım 1941 senesinde Ankara’da dünyaya geldi. İdil Biret’in Müziğe olan ilgisi iki yaşında başlayan İdil Biret, dört yaşında Bach’ın prelüdlerini çalmaya başladı. İlk derslerini Mithat Fenmen’den aldı.
1948 senesinde, halen yedi yaşındayken, ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Biret’in yurt dışında eğitiminin gereksinimlerinin karşılanması için TBMM’ye bir teklif sundu. Bu teklif neticesinde İdil Biret için özel olarak çıkartılan kanun, “Harika Çocuklar Yasası” olarak bilinir. Bu kanun çerçevesinde eğitimi için ailesiyle birlikte Paris Konservatuarı’na gönderilen Biret, burada 20. yüzyılın önemli pedagoglarından Nadia Boulanger ile çalıştı.
İdil Biret, 8 yaşında Paris Radyosu’nda ilk konserini verdi. Fransız piyanist Alfred Cortot’dan dersler aldı. İdil Biret’ten ömrü boyunca “en kıymetli öğrencim” olarak söz eden hocası Alman piyanist Wilhelm Kempff, onunla müzikal ilişkisini] hayat boyu sürdürdü. Biret, 11 yaşındayken Kempff ile Mozart’ın İki Piyano İçin Konçertosu ‘nu Paris Champs-Elysees Tiyatrosu’nda çaldı. Zaman zaman Kempff’in Positano’da verdiği usta sınıflara katıldı. Kempff’in 90. yaşı için tertip edilen konserde çaldı.
Biret, Paris Ulusal Konservatuarı’nı yüksek piyano, eşlikçilik ve oda müziği dallarında birinci olarak bitirdiğinde 15 yaşındaydı. 16 yaşından bu yana çeşitli Dünya sahnelerinde yer aldı. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk konserini 21 yaşında, Rachmaninoff’un Üçüncü Piyano Konçertosu’nu çalarak Erich Leinsdorf idaresindeki Boston Filharmoni Orkestrası ile gerçekleştirdi. İlk Rusya turnesini piyanist Emil Gilels’in çağrısı üzerine yaptı ve bu ülkede büyük başarı kazandı. Yıllar içinde bu ülkede yüze yakın konser verdi. Biret beş kıtayı kapsayan konserlerinde Atzmon, Copland, Kempe, Keilberth, Sargent, Monteux, Fournat, Leinsdorf, Pritchard, Scherchen, Rozhdestvensky, Mackerras gibi ünlü şeflerle çaldı; Montreal, Berlin, Montpellier, Nohant, Royan, Dubrovnik, Atina, Ankara ve İstanbul festivallerine katıldı. Boston Symphony, Orchestre National de France, Orchestre Suisse Romande, London Symphony, Leningrad Philarmonic, Leipzig Gewandhaus, Dresden Staatcapelle, Tokyo Philarmonic, Sydney Symphony ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde Dünya’nın her yerinde konserler verdi.
Kraliçe Elisabeth (Belçika), Van Cliburn (ABD), Busoni (İtalya), Liszt (Almanya) gibi bir çok ülkeler arası piyano müsabakasında jüri kullanıcı hesabı yapan İdil Biret’in aldığı ödüller içinde “Lili-Boulanger” (Boston), “Harriet Cohen/Dinu Lipatti” (Londra), Polonya hükümetinin “kültür liyâkat” ve Fransız hükümetinin “Chevalier de I’Ordre National de Merite” nişanları da bulunmaktadır. İdil Biret, 1971 senesinden beri devlet sanatçısıdır.
Bugüne kadar sanatını icra ettiği plak ve CD’lerin sayısı 80’i geçmektedir. Biret’in 60’larda ve 70’lerde Atlantik ve Finnadar için yaptığı kayıtlar romantik repertuvardan çağdaş bestecilere uzanan bir yelpazededir. Sanatçı 1980’lerde plak tarihinde ilk kez Beethoven senfonilerinin Liszt aracılığıyla yapılan uyarlamalarının tamamını seslendirmiştir. Daha sonra Frederic Chopin’in bütün piyano eserleri, Johannes Brahms’ın bütün solo piyano eserleri ve konçertoları, Sergei Rachmaninoff’un bütün piyano eserleri Biret aracılığıyla kayda alınmıştır. Bu icralar birden fazla eleştirmenin hayranlığı ile karşılanmış ve sanatçının “çağımızın en ileri gelen piyano ustalarından biri” olarak nitelenmesine yol açmıştır. 1995’te Chopin’in bütün eserleri dizisi Varşova’da yapılan “Chopin Plakları Büyük Ödülü” müsabakasında jüri özel ödülünü almıştır. Aynı yıl kaydettiği Fransız besteci Pierre Boulez’in üç sonatını içeren CD Paris’te yılın “Altın Diyapozon” ödülünü almış ve Le Monde gazetesi aracılığıyla 95 senesinin en iyi plakları arasına seçilmiştir. 1997 senesinde 100. ölüm yıldönümü sebebiyle Brahms’ın tüm solo piyano eserlerini beş konserlik bir dizide seslendirmiştir. Biret, bunun bunun yanında 2002’de Ligeti’nin etüdlerini kayda almıştır. Biret, Dünya’nın en geniş repertuvarlı piyanisti ünvanını taşımaktadır. Biret’in Stravinsky’nin “Ateş Kuşu” süiti uyarlaması, hocası Kempff’in uyarlamalarını çaldığı plaklar da önemli kayıtlardandır. Biret, 2007 senesinde Chopin yorumları sebebiyle Polonya Cumhurbaşkanı aracılığıyla “Üstün Hizmet Nişanı” ile onurlandırılmıştır.
İdil Biret, önceden tamamını plak haline getirdiği ve konserlerde seslendirdiği Beethoven senfonilerinin Liszt uyarlamaları dizisine 2000’lerde bestecinin tüm konçerto ve sonatlarını kayda alarak devam etmiştir. 2008’in Aralık ayında beş kıtada piyasaya çıkan “Beethoven edisyonu”, bestecinin konçerto, sonat ve senfonilerinin ilk toplu sunumu olmaktadır. Bu serinin tümü sanatçıya ait bir etiketle çıkmıştır.
Fransız yazar Dominique Xardel’in piyanistin yaşamını ve görüşlerini anlatan “İdil Biret-Une pianiste Turque en France” (Fransa’da bir Türk Piyanist İdil Biret) kitabı 2006 senesinin Eylül ayında Fransa’da yayınlanmıştır. 2007’de “Dünya Sahnelerinde Bir Türk Piyanisti: İdil Biret” adıyla Türkçe olarak da yayınlanmıştır. İdil Biret’in de olduğu “Piyanistler” adında bir çok piyanistle yapılan söyleşilerden bir araya gelen bir kitap yazan Xardel, yalnızca İdil Biret’i anlatan bu yeni kitabında sanatçının yaşamı ve kariyerinin bunun yanında birden çok değişik husustaki düşüncelerini de aktarmaktadır. Kitap, 2007’nin Ekim ayında Stacatto-Verlag aracılığıyla Almanya’da “Idil Biret: Eine Türkische Pianistin auf den Bühnen der Welt” adıyla yayınlanmıştır. Sanatçı ile ilgili bunun bunun yanında Üner Birkan’ın yazdığı “Piyanodaki Harika” adlı kitap bulunmaktadır.
İdil Biret Ödülleri
1952 senesinde Paris Konservatuvarı’ndaki yüksek solfej ve deşifraj bölümlerini Birincilik Ödülü ile bitiren Biret, 1957 Haziranı’nda konservatuvarda sürdüği piyano, oda müziği ve eşlikçilik sınıflarının her birinden birincilik ödülü ile mezun oldu ve “Birincilerin Birincisi” unvanını aldı. Reine Laurent Ödülü ve Popelin mükâfatlarını kazandı.
1954, 1964 Lily Boulanger Memorial, Boston
1957 Paris Konservatuvarı, Konservatuvar Birinciliği
1961 Harriet Cohen – Dinu Lipatti Altın Madalyası, Londra
Adelaide Ristori Nişanı, İtalyan Hükümeti
Chevalier de l’Ordre du Mérite, Fransa
1971 Devlet Sanatçısı, Türkiye idil biret
1974 Kültür/Liyâkat Nişanı, Polonya Hükümeti
1988 Boğaziçi Üniversitesi, Onursal Doktora
Eskişehir Anadolu Üniversitesi Onursal Doktora aldı
1995 Uludağ Üniversitesi, Onursal Doktora
1995 Grand Prix du Disque Chopin, Varşova
1995 Altın Diyapozon, Fransa
1996 Sevda Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyası
2003 Ortadoğu Teknik Üniversitesi Onursal Doktora
2006 Polonya Üstün Hizmet Madalyası (Chopin eserleri kayıt ve seslendirmeleri sebebiyle)
2007 35. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali, Onur Ödülü’nü kazandı
İdil Biret Eserleri
The Art of Idil Biret: Bach – Brahms – Chopin – Debussy – Kempff Liszt/Berlioz – Rachmaninov – Schumann – Tschaikowsky 1997
Johannes Brahms, The Complete Works for Piano Solo and both Piano Concertos 2001
Brahms, Variations on a theme by Schumann op. 9 / Handel op. 24 / Paganini op. 3
Brahms, Piano Sonata No. 1 in C op. 1, Piano Sonata No. 2 in F Sharp Minor op. 2
Brahms, Piano Sonata No. 3 in F Minor op. 5 / Four Ballades op. 10
Brahms, Piano Pieces op. 76 / Two Rhapsodies op. 79, Fantasies op. 116
Brahms, Three Intermezzi op. 117 / Piano Pieces op. 118 & 119 Scherzo op. 4
Brahms, Waltzes op. 39 / Hungarian Dances Nos. 1 – 10, Naxos,
Brahms, Variations op. 21
Brahms, Theme and Variations / Sarabandes / Gavottes, Gigues / Canons / Rakoczy March
Brahms, 51 Exercises WoO 6
Brahms, Waltzes op. 39 (2. versiyon)
Brahms, Piano Concerto No. 1 op. 15; Schumann, Introduction and Allegro op. 134
Piano Concerto No. 2 op. 83, R. Schumann: Introduction & Allegro appassionato op. 92
Brahms, Piano Concerto No. 1 op. 15; Schumann, Introduction and Allegro op. 134
Piano Concerto No. 2 op. 83, Schumann: Introduction & Allegro appassionato op. 92
Boulez, Piano Sonatas Nos. 1 – 3
Fryderyk Chopin, Complete Piano Music
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 1
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 2
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 3
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 4
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 5
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 6
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 7
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 8
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 9
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 10
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 11
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 12
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 13
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 14
Chopin, Complete Piano Music, Vol. 15
Chopin, Complete Piano Music, Piyano Konçerto No. 1 op. 11
Chopin, Complete Piano Music Piyano Konçerto No. 2 op. 21
Piano Music for Children: Debussy, Tschaikovsky, Schumann
Faure, Nocturne No. 13 B-Flat op. 119 from “Rarities of Piano Music at «Schloß vor Husum»” 1989
Kempff, Italian Suite op. 68 – Piano Sonata op. 47, Transcriptions of Bach – Gluck – Händel – Mozart
Berlioz/Liszt: Symphonie Fantastique
Rachmaninov, Complete Works for Piano Solo, the four Piano Concertos, Paganini-Rhapsody
Rachmaninov, Etudes Tableaux op. 33 & op. 39
Rachmaninov, Préludes op. 23 / Cinq morceaux de fantaisie op. 3
Rachmaninov, Transcriptions and Arrangements (Bach, Behr, Bizet, Kreisler, Liszt, Mendelssohn, Mussorgsky, Rimsky-Korsakoff, Schubert)
Rachmaninov, Piano Sonata No. 1 in D Minor op. 28 / No. 2 op. 36
Rachmaninov, Morceaux de Salon op. 10 / Three Nocturnes, Four Pieces
Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 2 & 3
Rachmaninov, Variations on a Theme of Chopin op. 22 and other Piano Works
Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 1 & 4, Rhapsody on a Theme of Paganini
Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 2 & 3
Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 1 & 4, Rhapsody on a Theme of Paganini
Saint-Saens, Piano Concerto No. 2 in G Minor op. 22 & No. 4 in C Minor op. 44
Bach, Piano Concerto No. 1 D minor BWV 1052 & W. A. Mozart – Violin Concerto No. 5 KV 219
Beethoven, Piano Concertos No. 1 op. 15 & No. 4 op. 56
Beethoven, Piano Concertos No. 2 op. 19 & No. 3 op. 37
Piano Concerto No. 5 op. 73 “Emperor”
Liszt, Six Transcendental Studies after Paganini, Sonata in B Minor
Saint-Saens, Piano Concerto No. 5 in F op. 103 & Ravel, Piano Concertos in G Major & D Major for Left Hand
Ludwig Van Beethoven, The Complete Piano Sonatas, Volume 1, No. 7 op. 10/3, No. 21 op. 53 «Waldstein», No. 25 op. 79
Ludwig Van Beethoven, The Complete Piano Sonatas, Volume 2, No. 23 op. 57 «Appassionata», No. 28 op. 101, No. 31 op. 110
Robert Schumann, Fantasiestücke (Fantasy pieces) op. 12 & Johannes Brahms, Three Intermezzi op. 117
Johannes Brahms, Variations on a Theme of Haendel op. 24, Variations on a Theme of Paganini op. 35
Sergei Prokofiev, Piano Sonate No. 7 & Bela Bartok, Six Roumanien Dances – Suite op. 14 – Six Bulgarian Dances – Allegro Barbaro
Ludwig van Beethoven, Piano Sonata No. 15 “Pastoral” & Johannes Brahms, Eight Capricci and Intermezzi op. 76
Sergei Rachmaninov, Variations on a Theme of Corelli op. 42, Moments musicaux op. 16
Sergei Rachmaninov, Variations on a Theme of Corelli op. 42, Moments musicaux op. 16
Pierre Boulez, Piano Sonata No. 2 & Anton Webern, Variations op. 27
Alban Berg Piano Sonata op. 1 with chamber music of Schoenberg and Webern 1975
Maurice Ravel: Serenade grotesque, Gaspard de la Nuit & Igor Strawinsky: The Five Fingers, A Waltz for Children, Three Scenes of Petrouchka, 1976
Sergei Prokofiev, Piano Sonata No. 2 – Frédéric Chopin, Two Mazurkas – Alexander Scriabi, Piano Sonata No. 10, 1977
İlhan Mimaroğlu (* 1926), Sessions, Castiglioni – Cangianti, Bouccourechliev – Archipel IV, Brouwer – Sonata «Pian e Forte», 1978
Hector Berlioz, Symphony Fantastique op. 114, Piano version by Franz Liszt, 1979
Sergei Rachmaninov, Prelude in C sharp minor – Nikolai Miaskovsky, Piano Sonatas No. 2 and No. 3 – Alexander Scriabin, Five Preludes op. 74, 1980
Gustav Mahler, Piano Quartet – César Franck, Piano Quintet, 1982
Ludwig van Beethoven, Piano Sonata No. 8 “Pathétique”, Piano Sonata No. 29 “Hammerklavier”, 1986
Ludwig van Beethoven / Franz Liszt, Complete Symphonies, piano version by Liszt, 1986
Beethoven / Liszt, Symphonies No. 6 and No. 9, piano transcriptions by Lizst, 1990
Beethoven / Liszt, Symphonies No. 4 and No. 5, piano transcriptions by Lizst, 1990
Beethoven / Liszt, Symphonies No. 3, piano transcription by Lizst, 1990
Beethoven / Liszt, Symphony No. 9, 4th Movement with complete symphony in original version,
Beethoven / Liszt, Symphony No. 6, 1st Movement with some other works for orchestra
Franz Schubert, 13 Songs, piano version by Franz Liszt
Richard Wagner, 7 Opera pieces, piano version by Franz Liszt
Maurice Ravel, Gaspard de la Nuit – Miroirs – La Valse
Frydyric Chopin, Selected Piano Works, Etudes op. 10 Nos. 3-6, 8, 12; Etudes op. 25 Nos. 1, 5, 7; Waltzes op. 18, op. 34/1-3, op. 42, op. 64/1-3, op. 69/1-2
Kaynak: idilbiret.eu
