Kıbrıslı Zenon, M.Ö. 335-263 senelerı içinde yaşamış olan, Stoa Okulunun kurucusu, Yunanlı filozof. Akademi’de Krates’in nezaretinde felsefeyle meşgul olan Zenon, Stoalılar aracılığıyla benimsenen temel ilkeleri belirlemiştir.
Ona göre, gerçek olan her şey maddidir. Lakin evren, pasif bir maddeden oluşmamıştır. Değişen bir yapısı olan düzenli bütün olan evrendeki pasif maddeden başka, doğadaki düzenleyici, aktif ögeyi temsil eden bir güç daha mevcuttur.
Bu aktif güç, maddeden farklı değildir, fakat maddenin değişik bir görünümüdür. O, hava akıntısı veya nefes gibi, sürekli olarak olarak hareket eden ince bir şeydir. Zenon bu gücün ateş olduğunu söyler; ona göre, bu ateş var olan her şeye yayılır. Bu maddi ateşin en temel özelliği akıldır. Bu ateş, evrendeki en yüksek varlık türüdür. Zenon’a göre, Tanrı her şeydir. Yani, Tanrı bireyleri birbirleriyle birleştiren ateş veya sıcak nefestir. O, doğanın içindeki akıl veya rasyonel güçtür.
Tanrı’nın ateş veya rasyonel bir güç olduğunu söylemek, doğaya aklın ve akıl ilkesinin egemen olduğunu söylemekten başka bir şey değildir. Madde, kendisinde bulunan bu akıl ilkesine göre davranır. Maddenin bu ilkeye göre olan sürekli olarak eylemi, Zenon’a göre, bizim doğa yasası dediğimiz şeyi meydana getirir. Zenon, bilgi anlayışında, sözcüklerin düşünceleri açıkladığini, düşüncelerin ise, bir nesnenin zihin üzerindeki etkisi sonucu meydana geldiğinı söyler. Zihin, doğuştan boş bir levhadır ve düşünce dağarcığını dış dünya çapındaki nesnelerden etki aldıkça doldurur. Bu nesneler, duyuların oluşturduğu kanallardan geçerek, zihinde izlenimler meydana getirirler. Aynı nesnelerle tekrarlanan çok sayıda ilişki, izlenimleri çoğaltır, belleğimizi geliştirir. Bu, bize önümüzde duran nesnenin ötesine geçerek, genel kavramlara ulaşma olanağı sağlar.
Zenon’a göre, bir şeyin doğru veya iyi olduğu şeklindeki bir yargı izlenimlerimizin bir ürünüdür. Zenon, insan ve ahlak anlayışında, dünyanın bir parçası olan insanın da aynı biçimde maddi bir varlık olduğunu ve tanrısal ateşten pay aldığını söyler. İnsandaki bu ateş, onun tüm vücuduna nüfuz eder ve insana hareket etme ve dış dünya çapından duyumlar alma olanağı verir.
Yani, Zenon’a göre, insandaki bu ateş, onun ruhunu meydana getirir. O, insan ruhunun en iyi ifadesini akılda ve akıllılıkta bulduğunu savunur. İnsan için akıllılık ise, onun kendisinin de bir parçası olduğu yetkin doğa düzenini anlayıp bilmesi manasına gelmektedir. Zenon’un ahlakı, işte bu doğa ve insan anlayışına uygun olarak, öte yandan akla ve bilgiye, öte yandan da doğal düzene boyun eğmeye dayanır.
