Muhsin Ertuğrul, 28 Şubat 1892 senesinde İstanbul’da dünyaya geldi. Hem tiyatro hem de sinema alanında Türkiye’de ilk önemli katkıları gerçekleştiren Muhsin Ertuğrul, Tefeyyüz Mektebi’nde, Topbaşı Rüştiyesi’nde, Mercan İdadisi’nde okudu.
1909’da Erenköy’deki Burhanettin Tiyatrosu’nda Arthur Conan Doyle’ın Sherlock Holmes oyununda ‘Bob’ karakteri ile ilk kez sahneye çıktı. Bu toplulukla bir çok oyunda rol aldı. 1911’de tiyatro eğitimi için Paris’e gitti. Orada Comedie Française ve bir çok Rus tiyatro topluluklarının oyunlarını izledi.
Muhsin Ertuğrul, 1913 senesinde Bursa’da Millet Tiyatrosu adıyla İsmail Galip Arcan, Behzad Butak ve Kemal Emin Bara ile kurduğu toplulukla çok sayıda yabancı oyunu sahneledi ve bu oyunlarda oynadı. Aynı yıl Şehzadebaşı’nda Ertuğrul Sineması’nı açtı. Burada film gösterileri bunun yanında Karanlık İçinde Buse, Fener Bekçileri gibi oyunlar da sunuldu. Tekrar Paris’e giderek Jacques Copeau ve Andre Antoine’ın Odeon Tiyatrosu’ndaki çalışmalarını izledi. 1914 senesinde Darülbedayi Osmani adıyla kurulan (ardından İstanbul Şehir Tiyatroları adını alacak olan kurum) Müzik ve Tiyatro Okulu’nun kuruluş çalışmalarında Reşat Rıdvan Bey ile Andre Antoine’a yardımcı oldu. Aynı yıl açılan sınavla Darülbedayi’ye yardımcı öğretmen olarak atandı. 1918′de Berlin’e giderek sinemayla tanıştı. 1919 – 1920′de kendi adına Berlin’de bir film şirketi kurdu ve Samson adlı filmi çekti. Diğer film şirketleri için de yönetmenlik yaptı. 1921′de İstanbul’a dönüp Darülbedayi’ye yönetmen olarak katıldı. Uzun seneler hem sinema hem de tiyatro oyunları yönetti. 1947′de kurulmakta olan Devlet Tiyatrosu’nu yönetmek üzere Ankara Devlet Konservatuvarı Tatbikat Sahnesi’nin başına getirildi.
Türkiye’de ilk kez Brecht’in bir oyununu ve Shakespeare’in 400. doğum yıldönümü sebebiyle beş sahnede beş Shakespeare oyunu sahneletti. Bu çalışmaları sebebiyle bazı eleştirilere hedef oldu. 1966’da İstanbul Belediye Meclisi’nin kararıyla baş rejisörlük kadrosu kaldırıldı. Kamuoyunda, mecliste ve medyada büyük tepkilere neden olan ”Muhsin Ertuğrul Olayı”, Türk tiyatrosuna indirilen bir darbe olarak yorumlandı. Muhsin Ertuğrul, yeniden çağrılmasına karşın Şehir Tiyatrosu’nda görev almadı. 23 Ekim 1971’de Cumhuriyet tarihinde ilk kez bir sanatçıya verilen Devlet Kültür Armağanı’na layık görülen Muhsin Ertuğrul, İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü’nde “tiyatro eleştirisi” dersleri, LCC Tiyatro Okulu’nda sahne dersleri vermekteydi.
Türkiye’nin ilk özel film yapım şirketi olan Kemal Film’in yerli film yapımına başlaması için yardımcı oldu. 1923 senesinde çektiği Ateşten Gömlek filminde baş rolde oynayan Neyyire Neyir ile evlendi. Ertuğrul, 1931 senesinde ilk sesli Türk filmi olan ”İstanbul Sokaklarında” filmini çekti.
1941 senesinde eşiyle birlikte Perde ve Sinema adlı bir dergi çıkarmaya başladı. 1947’de Ankara’da Küçük Tiyatro, 1948′de Büyük Tiyatro’yu, 1955’te Oda Tiyatrosu’nu açtı. Daha birden çok tiyatro salonunun açılmasına öncülük etti. Tiyatro tarihine ve Türk tiyatrosunun gelişmesine çok önemli ölçülerde katkıda bulundu.
Çeşitli aralıklarla Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü ve İstanbul Şehir Tiyatroları Baş rejisörlüğü görevini sürdürdü. Türk Tiyatrosunun batılı anlamda kurucusu olarak kabul gören Muhsin Ertuğrul, 1979 senesinde İstanbul’da vefat etti.
Ölümünden bir ay önce Ege Üniversitesi Senatosu, Türk tiyatro ve sinemasına yaptığı hizmetler sebebiyle Muhsin Ertuğrul’u ”fahri doktor” unvanına layık görmüştü. Ölümünden sonra İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları Harbiye Sahnesi, Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu adını aldı.
Muhsin Ertuğrul, çağdaş Batı Tiyatrosunu Türkiye’de kurumsallaştıran, 60 yıllık sanat yaşamı boyunca çağdaş tiyatro kültürünü tüm kurumlarıyla getiren ve uygulayan kişi olarak anılır.
Türk sineması, ilk ülkeler arası ödülünü Muhsin Ertuğrul’un Leblebici Horhor adlı filmiyle kazandı. Film, 2. Venedik Film Festivali’nde Onur Madalyası ile ödüllendirildi.
– Oyuncu
1943 Kıskanç
– Yönetmen
1918 Şeytana Tapanlar
1919 Samson
1922 İstanbul’da Bir Facia-i Aşk
1922 İstanbul’da Istırap
– Yapımcı
Otoritem Boş
– Senaryo / Yönetmenlik
1922 İstanbul’da Bir Facia-i Aşk
1923 Kızkulesi Faciasi
1923 Ateşten Gömlek
1923 Leblebici Horhor
1924 Sözde Kızlar
1928 Ankara Postacım Benim
1929 Kaçakçılar
1931 İstanbul Sokaklarında
1932 Bir Millet Uyanıyor
1933 Leblebici Horhor Ağa
1934 Aysel Bataklı Damın Kızı
1939 Bir Kavuk Devrildi
1951 Evli mi Bekar mı
1953 Halıcı Kız
– Sanat Yönetmeni
